KATKI PAYI ALACAĞI: KİŞİSEL MALLAR ÜZERİNDEKİ EMEK HAKKI VE YARGISAL YAKLAŞIM
1. GİRİŞ
Evlilik birliği süresince eşlerden birinin diğer eşin malvarlığına doğrudan ya da dolaylı olarak yaptığı maddi katkılar, hukuk sistemimizde katkı payı alacağı ile güvence altına alınmıştır. Özellikle kişisel malların edinilmesinde diğer eşin emeği, finansal katkısı veya kredi ödemesi gibi destekleri, boşanma sonrası açılan katkı payı davalarının temelini oluşturur.
2. HUKUKİ DAYANAK
Katkı payı alacağı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda açıkça düzenlenmemiş olmakla birlikte, yargı kararları ve doktrinde genel hükümler (BK 2, 102, 146) ve haklı zenginleşmenin önlenmesi ilkesi ile uygulanmaktadır.
-
Evlilik birliği devam ederken kişisel mal edinilmiştir
-
Diğer eş, bu malın alımına malî katkıda bulunmuştur
-
Bu katkı, evlilik sona erdiğinde iade edilmelidir
Yargıtay, katkı payı alacağını edinilmiş mallara katılma rejiminden bağımsız, ayrı bir alacak türü olarak değerlendirmektedir.
3. KATKI PAYI ALACAĞININ KOŞULLARI
3.1. Malın Kişisel Mal Niteliğinde Olması
Katkı payı alacağı, sadece kişisel mallar üzerinde ileri sürülebilir. Yani eşin mirasla, bağışla ya da evlilik öncesi elde ettiği taşınmaz gibi mallara yapılan katkılar buna konu olur.
3.2. Diğer Eşin Katkısı
Bu katkı;
-
Nakit katkı
-
İş gücü katkısı
-
Borç ödemesi katkısı (örneğin konut kredisi)
şeklinde olabilir.
3.3. Katkının İspatı
Katkı yapan eş, katkının varlığını ve miktarını belgelerle veya tanıklarla açıkça ispat etmekle yükümlüdür.
4. HESAPLAMA YÖNTEMİ
Katkı payı alacağı, katkının malın edinildiği tarihteki değeriyle orantılı olarak hesaplanır. Yargıtay uygulamasında “artış oranı yöntemi” esas alınır.
4.1. Hesaplama Formülü (Yargıtay 8. HD.)
Katkı oranı = (Katkı miktarı / malın alım tarihindeki toplam değeri)
Katkı payı alacağı = Katkı oranı × malın dava tarihindeki güncel değeri
4.2. Örnek:
2005’te alınan taşınmazın değeri: 100.000 TL
Katkı yapan eşin katkısı: 30.000 TL
Katkı oranı: %30
Dava tarihinde taşınmazın değeri: 3.000.000 TL
Katkı payı alacağı: 900.000 TL
5. YARGITAY’IN KRİTİK İÇTİHATLARI
“Eşin kişisel malı üzerine diğer eşin katkısıyla alınan taşınmazda katkı oranında alacak hakkı doğar.”
“Katkı, kredi ödemesi şeklinde gerçekleşmişse, ödemelerin yapıldığı dönem ile malın edinim tarihi uyumlu olmalıdır.”
“İş gücüyle yapılan katkı da ispatlandığı sürece katkı payı alacağına esas teşkil eder.”
6. KATKI PAYI ALACAĞI DAVASININ ÖZELLİKLERİ
| Özellik | Açıklama |
|---|---|
| Dava Türü | Alacak davası |
| Görevli Mahkeme | Aile Mahkemesi |
| Yetkili Mahkeme | Davalının yerleşim yeri |
| İspat Külfeti | Katkı yapan eşe aittir |
| Zamanaşımı | 10 yıl (BK m.146) |
7. SIK YAPILAN HATALAR
-
Katkının tarihi ile malın edinim tarihinin uyuşmaması
-
Kişisel mal yerine edinilmiş mal üzerinden katkı iddiası ileri sürülmesi
-
Katkının belgelendirilememesi
-
Katkı oranının değil, mutlak katkı miktarının talep edilmesi
8. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Katkı payı alacağı, özellikle ev hanımlarının emeğini koruyan, evlilik boyunca karşılıksız destek veren eşin hakkını teslim eden bir kurumdur. Ancak hukuken açıkça düzenlenmemiş olması nedeniyle ispat yükü ağırdır. Avukatlar açısından:
Katkı tarihi, katkının türü ve belgelendirilmesi dikkatle yapılmalıdır
Evlilik süresindeki mal rejimi ile kişisel/edinilmiş ayrımı doğru yapılmalıdır
Bilirkişi hesap raporlarına etkili itiraz edilmelidir.
Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçiniz.
