İştirak Nafakası Nedir? Şartları, Hesaplaması ve Uygulama Esasları
Giriş
Boşanma kararıyla birlikte, velayet hakkı kendisine verilmeyen eşin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katılmakla yükümlülüğü devam eder. Bu yükümlülük, Türk Medeni Kanunu’nun 182/2. maddesi uyarınca, “iştirak nafakası” adı altında düzenlenir.
1. İştirak Nafakası Nedir?
İştirak nafakası, velayeti kendisine verilmeyen eşin, çocuğun giderlerine mali katkıda bulunmasını sağlamak amacıyla ödemesi gereken bir nafaka türüdür. Bu nafaka çocuğun;
-
Barınma
-
Beslenme
-
Eğitim
-
Sağlık
-
Giyim
gibi zorunlu ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir.
Yasal Dayanak:
TMK m. 182/2 – “Mahkeme, velayeti kendisine verilmeyen eşin, iştirak nafakası ödemesine karar verir.”
2. Kimler İçin Talep Edilebilir?
-
Reşit olmayan çocuklar için talep edilir.
-
Reşit olup eğitimi devam eden çocuklar lehine de talep edilebilir (üniversite, lise).
-
Velayet hakkı kendisine verilmeyen eşe karşı açılır.
-
Dava velayet davasıyla birlikte açılabileceği gibi, sonradan da açılabilir.
3. Talep Süreci ve Yetkili Mahkeme
-
Yetkili mahkeme: Çocuğun yerleşim yeri aile mahkemesi.
-
İştirak nafakası talebi:
-
Boşanma davası sırasında,
-
Boşanma kesinleştikten sonra ayrı bir dava ile,
-
Ya da arttırım davası yoluyla ileri sürülebilir.
-
4. Nafaka Miktarının Belirlenmesinde Dikkate Alınan Kriterler
Mahkeme, nafaka miktarını belirlerken aşağıdaki hususları dikkate alır:
-
Çocuğun yaşı, eğitimi, özel ihtiyaçları
-
Nafaka yükümlüsünün gelir durumu
-
Nafaka talep eden tarafın ekonomik gücü
-
Yaşam standartları
-
TÜİK’in açıklamış olduğu asgari geçim verileri
Yargıtay
"Çocuğun yaşı, eğitim durumu ve yaşam koşulları gözetilerek makul miktarda iştirak nafakasına hükmedilmesi gerekir."
5. Nafakanın Artırılması veya Azaltılması
İştirak nafakası sabit değildir. Tarafların ekonomik koşulları değiştiğinde TMK m. 176/4 uyarınca nafakanın artırılması veya azaltılması talep edilebilir.
-
Gelir artışı
-
Yeni evlilik
-
Yeni doğan çocuk
-
Emeklilik, iş kaybı
gibi nedenler değişiklik talebine dayanak olabilir.
6. İcra Takibi ve Gerçekleşmeyen Ödemeler
Nafaka borcu ödenmediğinde, nafaka alacaklısı doğrudan ilamlı icra takibi başlatabilir. Takibe konu olan iştirak nafakası ödenmediğinde, borçlu hakkında İcra Ceza Mahkemesi'nde tazyik hapsi yoluna da gidilebilir (İİK m. 344).
7. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
a) Nafaka Miktarının Sembolik Belirlenmesi
Geliri düşük olan eşler için çok düşük miktarlarda nafaka belirlenmesi, çocuğun ihtiyaçlarının karşılanmasını güçleştirmektedir.
b) Nafakanın Süresi
Reşit olma ile birlikte sona ermez. Eğitim devam ediyorsa iştirak nafakası ödenmeye devam eder. Ancak reşit olan çocuğun kendi adına dava açması gerekir.
c) İştirak ve Yardım Nafakası Ayrımı
İştirak nafakası çocuğun temel ihtiyaçları içindir. Yardım nafakası ise reşit çocukların istisnai ihtiyaçlarına yönelik olarak ayrı dava ile talep edilebilir.
8. Örnek Yargıtay Kararları
“Nafaka yükümlüsünün asgari ücretle çalışması tek başına düşük nafaka için yeterli sebep değildir. Asgari geçim düzeyi, çocuğun ihtiyaçları dikkate alınmalıdır.”
"Eğitimi devam eden çocuğun iştirak nafakası talebi kabul edilmelidir. Reşit olma tek başına nafakanın kaldırılmasını gerektirmez."
9. Sonuç
İştirak nafakası, çocuğun yaşam hakkı ve anayasal güvence altındaki eğitim, sağlık ve gelişim hakkı ile doğrudan ilgilidir. Uygulamada sıklıkla gündeme gelen bu nafaka türüyle ilgili dikkat edilmesi gereken en önemli noktalar şunlardır:
Talep net, somut ve gerekçeli olmalı
Gelir durumu belgelerle ispatlanmalı
Reşitlik sonrası eğitim durumu izlenmeli
Tazyik hapsi yoluyla tahsil kabiliyeti korunmalı
Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçiniz.
