İŞ HUKUKUNDAN KAYNAKLANAN DAVALARDA ZORUNLU ARABULUCULUK SÜRECİ

İŞ HUKUKUNDAN KAYNAKLANAN DAVALARDA ZORUNLU ARABULUCULUK SÜRECİ

1. Giriş

İşçi ile işveren arasında doğan uyuşmazlıkların mahkemeye taşınmadan önce alternatif çözüm yollarıyla çözülmesini amaçlayan zorunlu arabuluculuk, 01.01.2018 tarihinde yürürlüğe giren 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile hukuk sistemimize girmiştir. Bu düzenleme ile, bazı iş uyuşmazlıklarında dava açılmadan önce arabulucuya başvuru zorunlu hale getirilmiştir.

2. Hukuki Dayanak

• 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu

• 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu

• HMK, 4857 sayılı İş Kanunu, 6098 sayılı TBK

İlgili madde 

“Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacak ve tazminatına ilişkin davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması, dava şartıdır.”

3. Zorunlu Arabuluculuk Kapsamındaki Uyuşmazlıklar

Zorunlu Arabuluculuğa Tabi Olanlar:

• Kıdem tazminatı

• İhbar tazminatı

• Fazla mesai ücreti

• Hafta tatili, UBGT ücreti

• Yıllık izin ücreti

• Ücret, prim, ikramiye

• İşe iade davası

• Asgari geçim indirimi (ücretin parçası olarak)

Zorunlu Arabuluculuğa Tabi Olmayanlar:

• Hizmet tespiti davaları (SGK’ya karşı)

• İş kazası – meslek hastalığına dayalı tazminat davaları

• Tespit, itiraz ve iptal davaları (örneğin SGK tahakkukuna itiraz)

• İdari yargıyı ilgilendiren işlemler

• Ceza hukuku boyutu içeren uyuşmazlıklar

4. Sürecin İşleyişi

Başvuru:

• Arabulucuya başvuru, işçinin yerleşim yeri ya da işin yapıldığı yer adli yargı arabuluculuk bürosuna yapılır.

• Arabulucu, 3 hafta içinde, zorunlu hâlde 1 hafta daha uzatılarak görüşmeleri sonuçlandırır.

Tarafların Davet Edilmesi:

• Arabulucu, her iki tarafı görüşmeye davet eder.

• Taraflardan biri gelmezse, gelen taraf lehine "gelmeyen taraf yargılama giderine ve vekâlet ücretine mahkûm edilir" (7036/18).

Taraflar Anlaşırsa:

• Anlaşma belgesi düzenlenir.

• Taraflar isterse icra edilebilirlik şerhi alarak ilam niteliğinde belge haline getirebilir.

Anlaşma Sağlanamazsa:

• Anlaşamama tutanağı düzenlenir.

• Bu tutanak olmadan dava açılamaz.

5. Arabuluculuk Süresine İlişkin Süreler ve Zamanaşımı

• Arabuluculuk başvurusu, dava açma süresini durdurur.

• Süre, arabuluculuğun sona erdiği tarihten itibaren kaldığı yerden işlemeye devam eder.

• Zamanaşımı ve hak düşürücü süreler bakımından, arabuluculuk başvurusu koruyucu etki sağlar (6325/18).

6. Yargıtay Uygulamasından Örnekler

“İşe iade davası açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmamış olması hâlinde dava, dava şartı yokluğu nedeniyle usulden reddedilmelidir.”

“Arabuluculuk sürecine taraflardan birinin katılmaması, ileride yargılama giderlerinden sorumlu tutulmasına neden olur.”

7. Uygulamada Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Arabuluculuk tutanağının aslının ya da onaylı örneğinin dava dilekçesine eklenmesi zorunludur.

• Başvurulan arabulucu, sistemde kayıtlı ve yetkili olmalıdır.

• Arabuluculuk sonunda ulaşılan anlaşmalar, daha sonra itiraz edilemez, bağlayıcıdır.

• İşe iade davasında 2 haftalık hak düşürücü süre, fesih bildiriminin tebliğinden itibaren başlar.

8. Sonuç

Zorunlu arabuluculuk, işçi-işveren uyuşmazlıklarında yargının yükünü hafifletmek ve daha hızlı çözüm sağlamak adına etkili bir mekanizmadır. Ancak sürecin şekli ve usuli şartları titizlikle takip edilmelidir. Usul eksiklikleri, davanın esasına geçilmeden reddedilmesine neden olmaktadır. Bu sebeple başvuru yeri, süreler, tutanak düzenleme şekli ve kapsam konularında dikkatli hareket edilmelidir.