İHTİYATİ TEDBİR KURUMU: HUKUK MUHAKEMELERİNDE KORUMA TEDBİRLERİNDEN BİRİ OLARAK ÖNEMİ VE UYGULAMASI

11 Görüntüleme 01 Ağustos 2025, 15:46

1. GİRİŞ

Hukuk yargılamasında, esas hakkındaki kararın etkili olabilmesi için, davanın uzun süreceği ve hakların zayi olabileceği durumlarda geçici önlemler alınması gerekmektedir. İşte ihtiyati tedbir, bu geçici korumalardan biridir. Tarafların mevcut durumunun korunması ve ileride verilecek kararın etkinliğinin sağlanması amacıyla başvurulan bu yol, uygulamada hem dava öncesi hem de dava sırasında sıkça kullanılmaktadır.

2. HUKUKİ DÜZENLEME (HMK m. 389 - 399)

2.1. Tanımı ve Amacı (HMK m. 389)

“Mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesini önemli ölçüde zorlaştıracak ya da tamamen imkânsız kılacak veya gecikme sebebiyle bir zarara uğrayacaksa, mahkeme, ihtiyati tedbir yoluna başvurulmasına karar verebilir.”

Bu tanım uyarınca, ihtiyati tedbirin üç temel amacı vardır:

Mevcut hukuki durumun korunması
Hakkın elde edilmesinin güvence altına alınması
Gecikmeden doğacak zararların önlenmesi

3. UYGULAMA KOŞULLARI

3.1. Tedbir Sebebinin Varlığı

Tedbir talebinde bulunan kişi, hakkının tehlikede olduğunu, gecikmenin zarar doğuracağını, yahut durum değişikliğinin hakkın elde edilmesini engelleyeceğini açıkça ortaya koymalıdır.

3.2. Tedbirin Amaca Uygunluğu

Tedbir talebi, ancak doğrudan ilişkilendirilebilen bir hakkı korumak amacıyla ileri sürülebilir. Soyut ve muğlak talepler tedbir kararı için yeterli değildir.

3.3. Teminat Şartı (HMK m. 392)

Tedbir isteyen kişi, kural olarak teminat göstermek zorundadır. Ancak:

Alacaklı kamu kurumuysa
Maddi durumu kötü olan tarafsa
teminat aranmayabilir.

4. İHTİYATİ TEDBİRİN USULÜ

4.1. Dava Açılmadan Önce Tedbir Talebi (HMK m. 390)

Dava açılmadan önce talepte bulunulabilir. Ancak tedbir kararı verilirse, karardan itibaren 2 hafta içinde esas dava açılmak zorundadır. Aksi halde tedbir kendiliğinden kalkar.

4.2. Dava Açıldıktan Sonra

Davaya bakan mahkemeye yapılır ve dava ile birlikte yürütülür.

4.3. Tedbirin Kapsamı ve Süresi

Tedbir kararları sınırsız süreli değildir. Mahkeme, tedbirin devamı gerekip gerekmediğini düzenli aralıklarla denetler.

5. TEDBİR KARARINA İTİRAZ (HMK m. 394)

Karşı taraf, kendisine yapılan tebliğden itibaren bir hafta içinde kararı veren mahkemeye itiraz edebilir. Mahkeme, dosya üzerinden ya da duruşma açarak karar verir.

6. SIK GÖRÜLEN TEDBİR TÜRLERİ

Malvarlığına el koyma (taşınmazlara şerh, banka hesaplarına blokaj)
Bir işlemin yapılmasının veya yapılmamasının sağlanması
İş sözleşmesinin feshine karşı işe iade davasında çalıştırılmama yönünde tedbir
Marka ve fikri hak ihlallerinde yayımın durdurulması

7. UYGULAMADAKİ SORUNLAR

Delil yetersizliği nedeniyle tedbirin reddedilmesi
Tedbir kararının eksik veya soyut yazılması
Tedbirin icrası için yeterli yönlendirmenin yapılmaması (özellikle tapuya, bankaya bildirim)

8. YARGITAY KARARLARINDAN ÖRNEKLER

“Tedbir kararı, başlı başına hakkın varlığını kanıtlamaya değil, korunmasına yöneliktir. Bu nedenle tedbir için ihtimal dahi yeterlidir.”

“Tapu kaydına tedbir konulabilmesi için talep edilen hak ile taşınmaz arasında doğrudan bir illiyet bağı olmalıdır.”

“İhtiyati tedbir kararı verildikten sonra iki hafta içinde dava açılmadığı halde tedbir devam ettirilmiş, bu durum hukuka aykırıdır.”

9. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

İhtiyati tedbir, hukuki himayenin etkinliği için vazgeçilmez bir kurumdur. Ancak uygulamada doğru zamanda ve uygun gerekçeyle talep edilmezse, hem reddedilmekte hem de hak kayıplarına neden olmaktadır.

Avukatların;