CEZA MUHAKEMESİNDE ESKİ HÂLE GETİRME

7 Görüntüleme 11 Temmuz 2025, 13:48

GİRİŞ

Ceza yargılaması, sanığın ve müdafiin adil yargılanma hakkı çerçevesinde, savunma imkanlarını tam olarak kullanabilmesini esas alır. Ancak bazen taraflar, yasal süreleri kusurları olmaksızın kaçırabilir. Bu durumlarda, hak kaybını önlemek için başvurulabilecek kanuni kurum "eski hâle getirme" (iade-i muhakeme ile karıştırılmamalıdır) müessesesidir.

KANUNİ DAYANAK

CMK m. 41
Bu maddeler, ceza yargılamasında eski hâle getirme kurumunu düzenlemektedir.

ESKİ HÂLE GETİRME NEDİR?

Eski hâle getirme, bir kişinin kanuni sürelere riayet edememesi hâlinde, kusuru olmadan süreyi kaçırdığını ispatlaması durumunda, sürenin yeniden işlemesini sağlayan bir olağanüstü kanun yoludur.

Amaç:

Kişinin hak arama özgürlüğünü korumak,
Savunma hakkının ihlal edilmesini önlemektir.

UYGULAMA KOŞULLARI

1. Bir süre kaçırılmış olmalıdır.

Bu süre:

İtiraz süresi
İstinaf süresi
Temyiz süresi
Kanun yoluna başvuru süreleri olabilir.

2. Kaçırma, kişinin kusuru olmaksızın gerçekleşmiş olmalıdır.

Örnek durumlar:

Yoğun hastalık, hastanede yatış
Doğal afet (deprem vb.)
Tebligatın hiç ulaşmaması veya usulsüz yapılması
Öngörülemeyen ve önlenemeyen olaylar

3. Talep süresinde yapılmalıdır.

CMK m.42’ye göre:

“Kusursuzluk hâli ortadan kalktıktan sonra yedi gün içinde başvurulmalıdır.”

4. Gecikmenin nedenleri belge ile ispat edilmelidir.

Örneğin:

Sağlık raporu
Tebligat evrakı
Afet tutanağı
Cezaevi kayıtları

BAŞVURU USULÜ

Nereye yapılır?
Kaçırılan işlemi yapmaya yetkili olan makama (örneğin: kararı veren mahkemeye)
Nasıl yapılır?
Gerekçeli dilekçe ile, varsa belgeler eklenerek
Süre ne zaman başlar?
Kusursuzluğu ortadan kaldıran hâlin öğrenildiği tarihten itibaren 7 gün içinde

ESKİ HÂLE GETİRME TALEBİ KABUL EDİLİRSE

Kaçırılan süre yeniden başlar. Örneğin:

Temyiz süresi kaçırılmışsa → kabulle birlikte 7 günlük süre yeniden işler.

KABUL EDİLMEZSE?

Talep reddedilir ve süre geçmiş sayılır. Bu durumda hak kaybı doğar.

YARGITAY KARARLARI

Yargıtay

“Sanığın hastanede yattığına ve kararın usulüne uygun tebliğ edilmediğine dair deliller bulunması hâlinde eski hâle getirme talebi kabul edilmelidir.”

“Cezaevinde bulunan sanığın karar tebliğ edilmeden temyiz süresini kaçırması kusura dayalı değildir. Bu nedenle eski hâle getirme mümkündür.”

İSTİSNA: İLAMLI İCRA TAKİPLERİ VE TEBLİGAT

Uygulamada ceza mahkemesi kararlarına karşı verilen itiraz veya istinaf süresi, tebligatın usulsüz yapılması hâlinde de kaçırılabilir. Bu durumda:

Öncelikle tebligatın usulsüzlüğü şikayet yoluyla ileri sürülmelidir.
Ardından eski hâle getirme talebi, usulsüz tebligatın öğrenildiği tarihten itibaren yapılmalıdır.

KANUN YOLUNA ETKİSİ

Eski hâle getirme başvurusu:

Kanun yoluna başvuruya engel değildir.
Ancak dilekçe ile birlikte talep edilmezse, mahkeme doğrudan reddeder.

SONUÇ

Ceza yargılamasında sürelerin kaçırılması, hak kayıplarına ve telafisi mümkün olmayan mağduriyetlere neden olabilir. Ancak CMK m.41-42-43 kapsamında düzenlenen eski hâle getirme müessesesi, bu tür hak kayıplarının önlenmesinde önemli bir koruma mekanizmasıdır.

Avukatlar, özellikle: