BONODA DÜZENLENME YERİ: HUKUKİ NİTELİK, GEÇERLİLİK ŞARTI VE UYGULAMA SORUNLARI
GİRİŞ
Kıymetli evrak hukukunda, senedin şekil şartlarına sıkı sıkıya bağlılık esastır. Bu sıkı şekilciliğin temel sebebi, kıymetli evrakın aleniyet, güven ve dolaşım kabiliyetini korumaktır. Bono (emre yazılı senet) de bu anlamda şekilci yaklaşımla ele alınmak zorundadır.
Düzenlenme yeri, bononun Türk Ticaret Kanunu m.776 uyarınca taşıması gereken zorunlu şekil şartlarından biridir. Bu şartın eksikliği, senedin geçersizliğine yol açabilir. Ancak kanun koyucu, uygulamada ortaya çıkan eksiklikleri sınırlı ölçüde telafi edecek bir düzenleme de getirmiştir.
I. HUKUKİ DAYANAK: TTK m.777
“Senette düzenlenme yeri gösterilmemişse, düzenleyenin adının yanında yazılı olan yer düzenlenme yeri sayılır.”
Bu düzenleme, senedin geçerliliğini korumaya yönelik tamamlayıcı bir hükümdür.
II. BONONUN ZORUNLU ŞEKİL ŞARTLARI (TTK m.776)
Bir belgenin hukuken bono sayılabilmesi için şu unsurları taşıması gerekir:
-
Senedin başlığında “emre yazılı senet” veya “bono” ibaresi
-
Kayıtsız şartsız belirli bir bedelin ödenmesi vaadi
-
Vade
-
Ödeme yeri
-
Kime veya kimin emrine ödenecekse onun adı
-
Düzenlenme tarihi ve yeri
-
Düzenleyenin imzası
Görüldüğü üzere, düzenlenme yeri açıkça bir geçerlilik şartı olarak belirtilmiştir.
III. DÜZENLENME YERİNİN HUKUKİ FONKSİYONU
Düzenlenme yeri, aşağıdaki işlevleri nedeniyle önemlidir:
-
Senede uygulanacak hukukun belirlenmesi (özellikle milletlerarası senetlerde)
-
Zamanaşımı süresinin hesaplanması
-
Yetkili mahkemenin tayininde (bazı özel hükümler haricinde)
-
Şüpheli durumlarda delil değerlendirmesi
IV. DÜZENLENME YERİ YAZILMAMIŞSA NE OLUR?
TTK m.776/1-f’nin ikinci cümlesi şu ihtimali düzenler:
“Eğer senette düzenlenme yeri yazılmamışsa, düzenleyenin adının yanında yazılı olan yer, düzenlenme yeri sayılır.”
Bu durumda:
-
Senet yine geçerlidir.
-
Ancak düzenleyenin adının yanında bir yer adı yazılı olmalıdır.
-
Bu adres, çoğu zaman bono düzenlenirken alt köşede yazılan ikametgah ya da iş yeri adresidir.
Eğer orada da yer ismi belirtilmemişse:
-
Senet geçersiz sayılır.
-
Bono olarak hüküm ifade etmez.
-
Adi borç senedi sayılması da mümkün olabilir ancak kambiyo senedi niteliği ortadan kalkar.
V. UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR
-
Adres yazılmış ama il/ilçe belirtilmemiş:
→ “Cadde/Site/Blok” yazılmışsa ve bu yerin hangi şehirde olduğu anlaşılmıyorsa, geçersizlik riski doğar. -
Düzenleme tarihi yazılmış, ancak yer yazılmamış:
→ TTK m.776 kapsamında her ikisi de zorunludur; tarih varsa ama yer yoksa yine de geçersiz olabilir. -
Fotokopi veya faksla alınmış senetlerde düzenleme yeri okunamıyor:
→ İspat zorluğu yaşanır; alacaklı lehine yorum yapılması mümkün değildir. -
Düzenleyen tüzel kişilikse ve yanında adres yoksa:
→ Geçerlilik problemi ortaya çıkar; tamamlayıcı kural devreye girmez.
VI. YARGITAY GÖRÜŞLERİ
Yargıtay
“Bonoda düzenlenme yerinin yazılmaması hâlinde, düzenleyenin adının yanında yazılı adresin varlığı ile senet geçerli sayılabilir. Ancak bu adresin yer bildirmemesi durumunda şekil şartı eksikliğinden dolayı senedin kambiyo vasfı taşımadığı kabul edilmelidir.”
“Senedin düzenlenme yeri ve tarihi, şekil şartıdır. Bu unsurlardan biri eksikse bono niteliği taşımaz. Ancak düzenleyenin adının yanında adres bulunuyorsa, yer unsuru tamamlanmış sayılır.”
VII. DEĞERLENDİRME
Kanun koyucu, uygulamada doğabilecek şekli eksiklikleri tamamlamak adına düzenleyenin adının yanında yazılı adresi düzenlenme yeri olarak kabul etmiştir. Ancak bu bir istisna hükmüdür ve senet hazırlanırken her zaman açıkça düzenlenme yeri yazılması tavsiye edilir.
Avukat olarak senetleri düzenlerken veya icra takibine konu ederken:
-
Düzenleme yeri ve tarihi açıkça kontrol edilmelidir.
-
Eksiklik varsa, takip başlatılmadan önce tamamlayıcı yorum yapılabilir mi? sorusu titizlikle incelenmelidir.
SONUÇ
Düzenlenme yeri, bononun olmazsa olmazlarından biridir. Her ne kadar TTK m.776/1-f hükmüyle eksiklik giderilmeye çalışılsa da, eksiksiz ve net olarak yerin yazılması en sağlıklı yoldur. Aksi hâlde senet geçersiz sayılır ve kambiyo senetlerine özgü takip yollarından yararlanılamaz.
Makale bilgilendirme amaçlıdır. Hukuki destek için iletişime geçiniz.
